157. Alay; Çanakkale, Galiçya ve Filistin:

18. Yüzyılda yaşamış olan, Ukraynalı Kâhinin Kehaneti: Türk, atını Dinyester'den suladığında, Polonya ayağa kalkacaktır.

157. Alay; Çanakkale, Galiçya ve Filistin

Olağanüstü Fedakârlıkları ve cesaretleriyle, tarihte şanlı bir iz bırakan 57. Alay’ın, yüzyıldan fazla bir süre geçmesine rağmen, silinmeyen izlerini takip ederek, çok zor şartlarda bile, son neferine kadar kahramanlık destanları yazdığı cephelere gidiyoruz.  

Kuruluş tarihi 1891 olarak kabul edilen 57. Alay, Balkan Savaşı'ndan sonra 19. Tümenden çıkartılarak, 1 Şubat 1915 tarihinde, 3. Kolordu bünyesinde yeniden kuruldu ve 22 Şubat 1915 tarihinde düzenlenen törenle Sancağını aldıktan sonra, Çanakkale'ye doğru yola çıktı.

26 Mart 1915 tarihinde Bigalı Köyü’ne konuşlandırılan 57. Alay, burada 24 Nisan 1915 tarihine kadar, Yarbay Mustafa Kemal ve Binbaşı Hüseyin Avni tarafından eğitime tabi tutuldu.

Çanakkale Kara savaşlarının başlangıcı kabul edilen, Anzak Çıkarması ve sonrasında gerçekleşen muharebelerde, 57. Alay’ın Kahraman Savaşçıları, cesur yürekli Komutanları, Yarbay Mustafa Kemal ve Binbaşı Hüseyin Avni Komutasında, Gelibolu Yarımadasına çıkmış olan Anzakları, bozguna uğratarak parlak bir zafer kazandılar. Hüseyin Avni Bey, 13 Ağustos 1915 Cuma, Ramazan Bayramı'nın ikinci gününde, alay karargahı yakınlarına düşen bir top mermisiyle hayatını kaybetti.

Bu zaferden dolayı 57. Alay, 30 Kasım 1915 tarihinde Sultan V. Mehmed tarafından Altın ve Gümüş İmtiyaz Madalyaları ve Harp Madalyası ile ödüllendirildi.

57. Alay, 19 Ocak 1916'da 19. Tümen'in Çanakkale Cephesi'nden ayrılmasıyla Keşan bölgesinde konuşlandırıldı ve eksikleri giderildikten sonra bağlı bulunduğu 19. Tümen'le birlikte yeni kurulan 15. Kolordu bünyesinde Galiçya Cephesi'ne gitmek üzere yola çıktı.

Alay’ın ardından, Galiçya’ya gitmek için bizde yola çıktık.

Fakat Galiçya’nın nerede olduğunu ve Osmanlı Askerinin orada neden savaşacağını bilmiyorduk!

Araştırmalarımız sonucu Galiçya’yı bulduk ve 57. Alay’ın kahramanca savaşını ve başarılarını burada da izledik.

Galiçya, 1945 yılında yapılan sınır değişikliği sonucu Polonya ve Ukrayna Devletleri sınırları içinde kalan tarihi bölgedir. Birçok savaşa şahit olan bu bölgenin tarihi önemi, hem Polonya hem de Ukrayna için oldukça büyüktür. İkinci Dünya Savaşından sonra yapılan sınır düzenlemeleri ile bugünkü Ukrayna topraklarında, harika bir şehir olan Lviv yakınlarındadır. 

Peki, Osmanlı Askeri, sınırlarından uzak bu cephede, neden acaba savaşıyor?

Birinci Dünya Savaşı’nın başlarında batıya doğru ilerlemek isteyen Rusya ile Avusturya-Macaristan İmparatorluğu arasında şiddetli çatışmalar olmaktadır. Osmanlı İmparatorlu müttefiki olan Almanya ve Avusturya-Macaristan’a yardım etmekle beraber Osmanlı Devleti’nin, Almanya ile var olan demiryolu ağının güvenliğini sağlamak, Balkanlarda kalan Osmanlı topraklarının savunmak ve itilaf Devletleri’nin Balkanlar üzerinden ilerleyerek İstanbul’u işgal etmesinin engellenmek amaçlarıyla Galiçya Cephesine asker göndermişti.

Galiçya Cephesinde bulunduğumuz sürede, birçok ilginç bilgilerle edindik. Bunlardan en ilginç olanına geçmeden evvel 57. Alay’ında bünyesinde olduğu, 15’inci Kolordusunun faaliyetlerinden kısaca bahsedeceğiz. Yaklaşık bir yıl süre ile Dinyester nehrinin, kuzeyden güneye uzanan bir kolu olan Zilota Lipa nehri vadi ekseni üzerinde çarpışan 15’inci Kolordunun, kendisine verilen görevi, büyük zorluklara rağmen en iyi şekilde ve fedakârca yaptığı, çoğu tarihçinin ortak kanaatidir.

15’inci Kolordu, Galiçya Cephesinde birçok bölgede 1050’den fazla şehit vermiş ve savaş sırasında 13 ayrı yerde Türk şehitlik ve abidesi yapılmıştır. Krakow, Rakowiçki Mezarlığındaki Türk Şehitliğinde d "Üsteğmen Mehmet İsmail Hakkı" ve kahraman 10 arkadaşı yatmaktadır. 

Ve gelelim ilgimizi en çok çeken konuya;  Galiçya Cephesi'ndeki 15. Kolordunun Komutanı, Cevat Paşa idi.

Dönemin Avusturya basınında çıkan bir anekdota göre Viyana sarayında, İmparatorun basın dairesi genel müdürü Oskar Montiong, devletin özellikle Slav tebaası tarafından çok sevilen, 18. yüzyılda yaşamış Ukraynalı kâhin Mosij Wernyhora'nın kehanetinden sık sık bahsediyordu.

Kehanette;

“Türk, atını Dinyester'den suladığında, Polonya ayağa kalkacaktır,” deniyordu.

Yaklaşık bir yıl süre ile Dinyester nehrinin kuzeyden güneye uzanan bir kolu olan Zilota Lipa nehri vadisi ekseni üzerinde çarpışan, 15’inci Kolordu Komutanı Cevat Paşa, atını Dinyester'den suladı ve savaşın sonunda Polonya devleti doğdu. Bu anlamda Cevat Paşa ile bu kehanet ilişkilendirildi.

Bu Kehanet, başka bir kaynakta şöyle geçiyor:

Ukraynalı kâhin Wernyhora’nın, “Türk askeri Vistüla’da atlarını sularsa, Polonya bağımsızlığa kavuşur” diye kehanette bulunmuş.

Türkler, 1918’de atlarını Vistüla nehrinde sulamışlar ve Polonya’nın yeniden bağımsızlığına kavuşmasında, bu topraklarda canlarını vererek şehit olmuşlardır.

57. Alay Sancağının Avustralya’da Bir Müzede Sergilendiği İddiası!

Avusturalya’nın, Melbourne Kentindeki bir müzede sergilenen Sancağın, 57. Alay’a ait olduğuna dair iddialar var! İddia edildiğine göre, Çanakkale savaşında İngilizler adına savaş Anzak Askerleri, Sancağı ele geçirmiş ve ülkelerine götürmüşler.

Bu iddiaların geçersiz olduğunun en önemli kanıtı ise, Sultan V. Mehmed'in Çanakkale kara savaşlarındaki başarılarından dolayı 30 Kasım 1915'te düzenlenen törenle, 57. Alayı Altın ve Gümüş İmtiyaz Madalyaları ve Harp Madalyası ile ödüllendirmesidir. Savaşta, Sancağını düşmana kaptıran bir Alay, acaba ödüllendirilir mi? 

57. Alay, Çanakkale’den sonra, dalgalanan Sancağı ile Galiçya ve Filistin Cephelerinde de kahramanca savatı. 

Filistin cephesinde; maddi ve manevi açıdan insanın dayanma sınırlarını aşan zorluklara rağmen, 57. Alay, hem sayıca üstün hem de silah bakımından son derece donanımlı İngilizlere karşı insanüstü bir fedakârlık ve cesaretle son askerine kadar kahramanca çarpıştı.

Bu savaşta, 57. Alay’ın Kahramanlarının tamamına yakını şehit oldu.  Alay’dan geriye kalan, yaklaşık 250 yaralı ise, İngilizler tarafından esir alındı fakat Alay Sancağını bulamadılar. Büyük ihtimalle, ölümü gören kahramanlardan birisi, düşmanın eline geçmemesi için Sancağı toprağa gömmüştü.

Bu savaşın ardından, Şehit Alay olarak anılan, 57. Alay’ın ismi, terörle mücadelede oldukça başarılı olan, 57. Sarıkamış Komando Taburuna verildi. 

Şafak Kavurmacı

Koloni Tarihi ve Askeri Analiz Bülteni

Editörü